Otkrivena je freska cara Dušana sa porodicom, skrivana duže od stotinu godina. Evo gdje se nalazi, čak je i Nušić pisao o njoj!
Freska na kojoj se nalaze car Dušan i srpska carska porodica na zidu manastira Svetog Jovana Prodroma u Seru izgrebana je i prekrečena poslije posjete Branislava Nušića toj svetinji i otkrivena ponovo nakon restauracije zdanja stradalog u požaru 2010, ustanovio je Dimitrije Marković, pravoslavni publicista.
Davno skrivena i zaboravljena, jedinstvena freska cara Dušana s porodicom otkrivena je nedavno u manastiru Svetog Jovana Prodroma na Manikejskoj gori, kod Sera u Grčkoj. Tu informaciju prilikom posjete manastiru saznao je pravoslavni publicista Dimitrije Marković, koji je zatim i pokrenuo istraživanje šta se sve događalo s freskom na kojoj su ovjekovečeni srpski car Dušan, carica Jelena i kralj Uroš. Poslije razgovora s monahinjama, Marković je fotografisao dragoceno djelo, a "Politika" je prvi nacionalni medij kojem je ustupio za objavu fotografiju freske. U literaturi koju je pronašao otkrio je da je freska carske porodice izgrebana i prekrečena poslije posjete Branislava Nušića pomenutom manastiru, a otkrivena je ponovo tek nakon restauracije svetinje koja je u decembru 2010. godine stradala u požaru.
Prvi pisani trag o pomenutom djelu Marković je pronašao u knjizi "Sa Kosova na sinje more" Branislava Nušića, u kojoj on otkriva da je, na molbu slikara Paje Jovanovića, 1896. godine posjetio manastir na Seru kako bi fotografisao fresku srpske carske porodice. To je bio i prelomni momenat poslije kog freska biva skrivena tajnim velom. O ovom događaju Nušić u pomenutom djelu iz 19. vijeka piše:
"Jašio sam na konju, jer se drukčije do manastira ne može doći, i u bisagama nosio aparat. Ne znam šta se aparatu moglo desiti, tek on se nekako otvori i propusti svjetlost na ploče u njemu. Stoga mi slika rđavo uspije te se počnem opremati da kog drugog dana ponovo odem. Kako je u to doba palo otvaranje srpske škole u Serezu (Seru), to se Grci uplaše mojih čestih pohoda u manastir, a učini im se i opasno da se fotografijom sačuva spomenik koji bi bar dokazao da i Srbi imaju pravo na taj manastir i po naredbi grčkog konsula - Grci za tog čovjeka kažu da je veoma obrazovan čovjek - i sa blagoslovom sereskog grčkog mitropolita izgrebu cijelu sliku i prekreče zid! Tako je nedavno, na čast Grcima, uništen jedan veoma skupocjen spomenik..."
Marković ističe da nema tačnih podataka kada je freska ponovo otkrivena. Ali da ju je on ugledao prilikom posjete manastiru 2019. kada je i započeo svoje istraživanje, koje je cjelokupno prethodnih dana objavio na lokalnom kosmetskom sajtu "riznica.net". Takođe, tvrdi da freska nije bila otkrivena krajem oktobra 2011. godine, što znači da je svjetlost dana ponovo ugledala u rasponu od kraja te, pa do ljeta 2019. godine.
"U Seru je 21. oktobra 2011. održan naučni skup pod nazivom 'Srpski samodržac Stefan Dušan i grad Ser', na kome je govorio dr Srđan Pirivatrić, saradnik Vizantološkog instituta Srpske akademije nauka i umjetnosti. Na plakatu kojim se najavljuje ovaj događaj prikazan je portret cara Dušana iz Crkve Svetog Đorđa Pološkog, pri manastiru u Makedoniji. Razlog je što freska tada još nije bila otkrivena, što mi je potvrdio i dr Pirivatrić, kome se ovom prilikom i zahvaljujem na informaciji. Zanimljivo je da u knjizi koju prodaju u manastiru na Manikejskoj gori, koja govori o njegovoj istoriji nema freske srpske carske porodice, već je prikazana ona koja ju je prekrivala. Greške nema, obje se nalaze na istom mjestu, iznad groba patrijarha Genadija Sholarija, koji je bio prvi patrijarh proglašen poslije turskog osvajanja Carigrada 1453. godine. Razlog što srpske carske porodice nema u pomenutoj knjizi je vjerovatno isti onaj zbog koga je i prekrečena freska, a to je zaštita grčkih nacionalnih i crkvenih interesa", smatra Marković i upućuje poziv ovdašnjim naučnicima da više pišu o pomenutom manastiru i srpskim vezama sa njim.
Marković napominje da ono zbog čega je manastir Svetog Jovana Prodroma na Manikejskoj gori još važan za Srbe je to što su njegovi zaštitnici i darodavci bili naš kralj Milutin i kraljica Simonida, koja je u toj svetinji prvi put obukla monašku rizu. A u njemu je, sa svoje dvije ćerke, sahranjena i Jelena Mrnjavčević, sestra despota Jovana Uglješe i žena Nikole Radonje, koji je brat Vuka Brankovića i koji se nakon njihove smrti i zamonašio. Posljednji podatak Marković je pronašao među navodima Nikole Bakircisa, istoričara umjetnosti i vanrednog profesora na Kiparskom institutu u Nikoziji.
"Iznad eksonarteksa nalazi se mala zasvođena kapela Svetog Nikole, ukrašena freskama iz 14. vijeka. Arkosolijum sa pogrebnim natpisom, koji se nalazi u jugozapadnom uglu kapele, sadrži ostatke Jelene i njenih ćerki, sestre i sestričina Jovana Uglješe."
"I natpis iznad Jeleninog groba je, kao i freska cara Dušana sa porodicom, u jednom periodu bio prekrečen, što sam pronašao u jednom naučnom radu. Nažalost, prilikom posjete manastiru u avgustu 2022. godine nisam bio u prilici da vidim grobove Jelene, njene djece i natpis, ali je o tome pisalo više autora. Kao i što je poznato da su Srbi u krajeve oko Sera prodrli prvi put 1283. godine, za vrijeme vladavine kralja Milutina. Kralj Dušan je osvojio Ser septembra 1345. godine i po osvajanju prisustvovao liturgiji u Crkvi Svetih Teodora Tirona i Stratilata (staroj mitropoliji), koja i danas postoji u centru Sera. Dušan se u Seru, koji je pod srpskom vlašću bio sve do 1371. godine, proglasio za cara, pa je taj grad i zato važan za nas", podvlači Marković.
(MONDO/Politika)