Najveća razmjena špijuna poslije hladnog rata

Deset osoba koje američka državno tužilaštvo tereti da su bili agenti ruske vlade, deportovano je danas iz SAD, u zamjenu za četvoro Rusa zatočenih pod optužbama da su špijunirali u korist Zapada. Razmjena špijuna obavljena je u Beču.

Desetorica su najpre pred sudom u Njujorku priznali krivicu, zatim je sud donio odluku o deportaciji, a nekoliko sati potom oni su smješteni u avion na liniji za Moskvu, javio je AP.
Time je omogućena najveća razmjena špijuna između Vašingtona i Moskve još od vremena "hladnog rata".

Američki Sekretarijat za pravosuđe saopštio je da je Rusija pristala da četiri osobe osuđene za špijunažu u korist Zapada razmjeni za 10 lica nedavno uhapšenih u SAD pod optužbom da su godinama radili kao ruski agenti.

"SAD su pristale da ta lica predaju u starateljstvo Ruske Federacije. Zauzvrat, Ruska Federacija je pristala da oslobodi četiri osobe koje su zatvorene u Rusiji zbog navodnih kontakata za zapadnim obavještajnim agencijama", istaknuto je u saopštenju.

Portparol Stejt departmenta Mark Toner saopštio je da je odluka američke vlade bila motivisana bezbjednosnim i humanitarnim razlozima.

"Mreža ilegalnih agenata koji su radili u SAD je rasturena. Nema nikakve značajne koristi po nacionalnu bezbjednost iz produženog držanja u zatvoru u SAD tih 10 ilegalnih agenata", rekao je Toner.

Prema njegovim rečima, SAD su iskoristile priliku da obezbede oslobađanje četiri osobe koje služe duge zatvorske kazne u Rusiji, od kojih je nekolicina lošeg zdravstvenog stanja.

S druge strane, portparol ruskog predsednika Dmitrija Medvedeva, Natalija Timakova saopštila je da je on potpisao je ukaz o pomilovanju četvorice ruskih građana osuđenih na zatvorske kazne zbog špijunaže.

Ona je rekla da su abolirani bivši pukovnik obaveštajne službe za inostanstvo Aleksandar Zaporoški, analitičar za kontrolu naoružanja Igor Sutjagin, bivši pukovnik vojne obavještajne službe Sergej Skripal i Genadij Vasilenko, i precizirala da su svi oni zatražili pomilovanje.

Sutjagin je odslužio 11 godina, od 14 na koliko je bio osuđen, Zaporoški - skoro 9, a Skripal - 5,5 godina, prenela je agencija Itar-Tass.

Američki državni tužilac Erik Holder izjavio je da je "to bio izuzetan slučaj koji se razvijao godinama kroz rad istražitelja, advokata i tužilaca" i da dogovor o razmjeni predstavlja "uspješno rješenje za SAD i njihove interese".

Sekretarijat za pravosuđe je naveo da je 10 uhapšenih u SAD priznalo krivicu da su delovali kao agenti strane vlade, ne obavjestivši o tome američke vlasti.

Na saslušanju pred Federalnim sudom u Njujorku, koji ih je osudio na vremenske kazne provedene u pritvoru, od njih se tražilo da priznaju svoj pravi identitet i da se odreknu dijela imetka koji su, kako se navodi, stekli prekšajima.

U saopštenju se precizira je sedam optuženih imalo lažna imena i da su ruski državljani, tako da su "Ričard i Sintija Marfi" u stvari Vladimir i Lidija Gurjev, a da "Majkl Zotoli" i "Patriša Mils" imaju prava imena Mihail Kucik i Natalija Pereverzeva. "Donald Hauard Hitfild" i "Trejsi Li En Fouli" su Andrej Bezrukov i Elena Vavilova, dok je "Huan Lazaro" u stvari Mihail Anatoljevič Vasenjkov.

Optuženi Ana Čepmen i Mihail Semenko nisu krili svoje rusko državljanstvo, niti prava imena, dok je Viki Pelaez poreklom iz Perua. Jedanaesti optuženi Kristofer Robert Mecos, nalazi se u bekstvu, pošto je nakon hapšenja na Kipru pušten na slobodu uz kauciju, što je iskoristio da nestane.

Optužnica je, kako je istaknuto, podignuta nakon višegodišnje istrage koju su sprovodili FBI i kancelarija državnog tužioca, kao i sekcije za kontrašpijunažu i kancelarije za obaveštajne poslova odseka za nacionalnu bezbednost pri ministarstvu pravde.

Agenti FBI-ja su hapšenja izveli 27. juna, u vrlo nezgodnom trenutku - manje od nedjelju dana poslije prve zvanične i veoma srdačne posjete ruskog predsjednika Dmitrija Medvedeva Vašingtonu. Kasnije je zvanično objašnjeno da je to učinjeno jer je jedan od optuženih planirao da otputuje iz SAD.

U međuvremenu, obe stane su uložile maksimalne napore da ta afera ne pokvari njihove odnose u usponu.

Pred federalnim sudom, optuženi nisu iznijeli gotovo nikakav detalj o svom ilegalnom radu za Rusiju, što nedostaje i u samoj optužnici, tako da je cela afera, koja se približila kraju i raspletu, ipak ostala nejasna i nedorečena.

U nedostatku drugih detalja, javnost će aferu najbolje zapamtiti po Ani Čepmen, lepoj i pametnoj 28-godišnjoj Ruskinji sa Menhetna, koja je u SAD postala tabloidna senzacija. Štampa je bila prepuna fotografija te riđokose "fam fatal" u scenama noćnog života Njujorka i na poslovnim konferencijama, a u člancima je poređena sa devojkama iz filmova o Džemsu Bondu.

Do sada najveća razmjena špijuna između dva suparnika iz vremena "hladnog rata", obavljena je 1985. godine, kada je za četiri špijuna uhapšena u SAD, predato 25 uhapšenih u Poljskoj i tadašnjoj Istočnoj Nemačckoj.

U to vrijeme, razmjene su obavljane na mostu Glinike, između istočnog i zapadnog Berlina. Jedna od najpoznatijih razmena bila je 1962. godine, kada su razmijenjeni pilot oborenog američkog špijunskog aviona U-2 Frensis Geri Pauers i sovjetski obaveštajac Rudolf Abel.

(Tanjug/MONDO)