Drevni čamac monoksil, koji je pronađen krajem jula na obali Vrbasa između Poveliča i Bajinaca kod Srpca, star je više od 500 godina, potvrdio je direktor Zavičajnog muzeja iz Gradiške Bojan Vujčić.
On kaže da da je analizu izvršio Institut “Ruđer Bošković” iz Zagreba i da, po svemu sudeći, potiče iz druge polovine 15. vijeka.
"Pretpostavlja se da pripada periodu oko 1500. godine ili nešto ranije, jer kod ovakvih analiza preciznost varira u periodu od 50 godina. Ovakvi čamci korišćeni su kroz istoriju, još od kamenog doba do početka 18. vijeka i radi se o takozvanoj “lađi” koja je uglavnom služila kao ribarski čamac", kaže Vujčić.
Dodaje da je još ljetos izvršena njegova konzervacija a u planu je da bude izložen u budućim prostorijama muzeja.
"Čekamo da bude završena restauracija zgrade Vijećnice u Gradišci, gdje će biti prilagođene prostorije za Zavičajni muzej, tako da će čamac dobiti mjesto koje mu pripada, kao jedan od centralnih eksponata", naglasio je Vujčić.
Monoksil je pronašao mještanin Vojo Romić pecajući u takozvanom Poveličanskom polju, na nepristupačnom dijelu Vrbasa. Čamac dužine oko 530 centimetara i širine blizu 90 centimetara, bio je dobro sačuvan, a uspio ga je izvući neoštećenog kroz šumu i rastinje zajedno sa ocem, rođacima i komšijama.
Sličan čamac, dužine oko 4,5 i širine pola metra, pronašli su prije devet godina u koritu Vrbasa Dragana i Zlatko Svoboda iz Poveliča, prilikom ribarenja na Petkovića adi, a tadašnje procjene su bile da je star više od hiljadu godina.
Istoričar i publicista Danilo Košutić kaže da je 2012. godina bila naročito značajna u pogledu arheoloških otkrića u Srpcu. Pored čamca iz Vrbasa pronađene su dvije bronzane posude i pozlaćena kopča iz četvrtog vijeka u Kladarima, gdje je ranije istraživana rimska nekropola na imanju Đure Cvijića, koji ju je sasvim slučajno pronašao kopajući temelj za farmu.
"Iste godine u plićaku Save Dragan Pecija iz Bajinaca našao je mač iz 15. vijeka dužine 130 centimetara, sa drškom od 32 centimetra, koga su koristili feudalni vitezovi za borbu prsa u prsa. Njegova supruga Brana, kopajući baštu, pronašla je novčić iz vremena Marije Terezije i medalju okruglog oblika na kojoj je s jedne strane navedeno njeno porijeklo iz Tirola, a s druge jednoglavi orao sa grančicama oko glave. I njihov komšija Dragan Dumonić u Savi je pronašao sjekiru neobičnog izgleda iz davnih vremena", rekao je Košutić.
Širom srbačke opštine zabilježena su slična otkrića, a nije rijetkost da isplivaju i hrastova stabla, koja su, kako se vjeruje, u Vrbasu ležala po više hiljada godina. Jedan takav hrast pronađen je 2011. godine u koritu Vrbasa u Srpcu, prečnika dva metra, zapremine oko 30 kubnih metara.
"Staro korito Vrbasa, koje prolazi kroz srbački kraj, jedno je od najbogatijih i najočuvanijih nalazišta hrastova u regionu. Procjenjuje se da u vodi ima na desetine kapitalnih primjeraka lužnjaka koji su oboreni još u ledeno doba, a poslije ih je prekrila zemlja, nakon čega su, za vrijeme velikih suša, otkriveni u dubini korita rijeka", kaže Košutić.
Zanimljivo je da u Glamočanima kod Srpca i danas zubu vremena odolijeva šest ogromnih hrastova koji datiraju iz 16. vijeka. Hrastovi se nalaze na imanju braće Miloša i Slobodana Gogića i preživjeli su golu sječu za vrijeme Austrougarske samo zato što je njihov pradjed oko njih napravio svinjac pa se stvorilo veliko blato, zbog kojih im se nije moglo prići. Najveći doseže visinu blizu 50 metara i ima obim veći od pet metara.
(Glas Srpske/Моја Gradiška)