Operacija Vazdušni most, u SAD poznata kao operacija Halijard je bila opsežna saveznička operacija evakuacije avijatičara, tokom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji.
Misija je bila najveća saveznička vazdušna operacija spasavanja koji je sprovedena iza neprijateljskih linija tokom Drugog svjetskog rata. Evakuisano je više od 500 savezničkih vazduhoplovaca.
Njihovi avioni su napadani i oboreni nakon što su letjeli da bombarduju rumunska naftna polja pod okupacijom Njemačke i piloti su spasavjući se sletjerli na teritoriju zapadne Srbije.
Od avgusta 1944. do februara 1945. srpsko stanovništvo i Jugoslovenska vojska u otadžbini tajno su prebacivali oborene avijatičare u Pranjane u Srbiji, gdje je uz pomoć lokalnih seljaka i Amerikanaca u misiji napravljen improvizovani aerodrom koji olakšao nevakuaciju savezničkim snagama.
"Dali su sve od sebe i stavili svoje živote na kocku da spasu Amerikance i njihove saveznike“, rekao je narednik Guneri Laureano Perez, komandir odreda obezbjeđenja marinaca Ambasade SAD u Beogradu dok je polagao spomen vjenac tokom ceremonije u Pranjanima prije nekoliko godina.
Sajt američkih Marinaca u izvještaju sa ceremonije piše da su snage pod komandom generala Dragoljuba Mihailovića štitile preživjele pilote.
Izgađena pista omogućila je da se saveznici uspješno prebace vazdušnim putem u Italiju.
"Ubrzo nakon operacije Halijard, komunistička jugoslovenska vlada uhapsila je i pogubila Mihailovića kao ratnog saradnika. Predsjednik Truman je posthumno odlikovao Mihailovića Legijom zasluga, najvišom nagradom koju je američka vlada ikada dodijelila stranom državljaninu. Nagrada je fizički uručena Mihailovićevoj porodici tek 2005. godine", navodi se u jednom izvještaju.
U tekstu Njujork tajmsa o preživjelom veteranu srpskog porijekla Džoržu Vojnoviću koji je bio jedan od organizatora akcije, podsjećaju kako su upravo veterani stupili u kontakt sa ćerkom Mihailovića i uručili odlikovanje u Srbiji.
Šta je Operacija Halijard? Akcija zbog koje je Truman odlikovao Dražu Mihailovića događala se i u BiH
Operacija se nakon nekoliko uspješnih evakuacija nastavila i na teritoriji BiH kada je pod pritiskom partizanskih snaga, Vrhovna komanda JVuO preška u istočnu Bosnu. Na planini Ozren osposobljeno je novo uzletište u blizini sela Boljanić, blizu Doboja, od 22. oktobra do 1. novembra 1944. godine. Sa ovog uzletišta otišao je u Italiju šef američke vojne misije, pukovnik Robert Mekdauel, 1. novembra 1944. godine. Sa njima je otišao i kapetan Džon Milodragović i poručnik Majkl Rajačić. Sa uzletišta u Boljaniću je i kapetan Nik Lalić 27. decembra 1944. godine odletio za Italiju, a i radio - telegrafista Artur Džibilijan.
U septembru prošle godine u Boljaniću je obilježeno je 78 godina od ovih događaja kada su vijence položili tadašnji srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik i predsjednica Republike Srpske Željka Cvijanović, kao i predstavnici Ambasade SAD u BiH, Fondacije "Halijard" i Ambasade Velike Britanije.
(MONDO)
