Danas se navršava 49 godina od kada je Banjaluku, najveći grad Republike Srpske, pogodio katastrofalan zemljotres koji je iza sebe ostavio pustoš i u kojem je život izgubilo 15 ljudi, dok je 1.117 osoba bilo lakše ili teže povrijeđeno.
Prema podacima seizmologa Hidrometeorološkog zavoda Republike Srpske, Banjaluku su 26. i 27. oktobra 1969. godine pogodila četiri jaka zemljotresa.
Glavni udar desio se u nedjelju ujutru 27. oktobra u 8.10 časova jačine 6,6 stepeni Rihterove skale, a dan ranije prethodila su mu dva jaka zemljotresa u 15.36 časova jačine 5,6 stepeni Rihterova i u nedjelju 2.55 časova jačine 4,8 stepeni po Rihteru.
Poslije glavnog udara 27. oktobra, uslijedio je naknadni udar u 8.53 časova jačine 4,7 jedinica Rihterove skale.
Grad je ostao devastiran, a ogromna materijalna šteta bila je pričinjena na 86.000 stambenih jedinica, 266 školskih objekata, 152 zgrade javne uprave i administracije, 146 kulturnih ustanova, 133 zdravstvena objekta i 29 socijalnih ustanova.
Banjaluka je ostala bez struje i vode, a vojska je zajedno sa građanima raščišćavala ruševine i oslobađala zatrpane. Pomoć je stizala sa svih strana, ljudi su danima bili na ulicama, mnogi su ostali bez svojih domova.
Zahvaljujući velikoj solidarnosti stanovništva iz svih krajeva bivše Jugoslavije, ali i pomoći iz Evrope i svijeta, Banjaluka je ponovo stala na noge, razvijala se i postala savremen i moderan grad, univerzitetski, privredni, finansijski, politički i administrativni centar.
Načelnik Odjeljenja za inženjersku i instrumentalnu seizmologiju Republičkog hidrometeorološkog zavoda Vesna Šipka rekla je Srni da se poslije serije zemljotresa tokom 1969. godine desio još jedan jači naknadni udar 31. decembra 1969. godine u 14.18 časova jačine 5,3 Rihterova stepena.
Prema njenim riječima, značajniji zemljotresi nakon 1969. godine desili su se 20. oktobra 1970. godine u 14.45 časova jačine 4,5 jedinica Rihtera, isti dan u 21.19 čas jačine 4,6 stepeni Rihterove skale, 17. februara 1975. godine u 15.24 časova jačine četiri stepena po Rihteru.
Zemljotresi u BiH: Bolje malo pomalo, nego...
Zemljotres je zabilježen i 21. aprila 1975. godine u 1.31 čas magnitude 4,7 Rihtera, te 13. avgusta 1981. godine u 3.58 časova sa magnitutom od 5,7 Rihtera.
"Nakon 30 godina zatišja, sljedeći jači zemljotresi na području banjalučkog regiona desio se 29. aprila 2011. godine u 1.30 čas, magnitude 4,3 jedinice Rihterove skale, 28. januara 2014. godine u 1.38 čas magnitude 4,2 jedinice Rihterove skale i 3. novembra 2016. godine u 15.04 časova magnitude četiri jedinice Rihterove skale", podsjetila je Šipka.
Ona ističe da se urbani dio teritorije grada nalazi u zoni devetog stepena maksimalno očekivanog intenziteta, kao i dio opština Čelinac i Laktaši sa kojima se graniči. "Gotovo cijela teritorija sjeverozapadnog dijela Republike Srpske nalazi se u zoni osam maksimalno očekivanog intenziteta", kaže Šipka.
Ona je navela da su Hidrometeorološki zavod Republike Srpske i Republički zavod za geološka istraživanja prepoznali značaj izrade Seizmotektonske karte Republike Srpske i neophodnost multidisciplinarnog pristupa njenoj izradi.
"Ključni razlog za izradu karte je da bez poznavanja seizmotektonskih karakteristika regiona nije moguća karakterizacija seizmičkih izvora, pa samim tim ni izrada pouzdane karte seizmičkog hazarda - seizmološke karte", kaže Šipka.
Prema njenim riječima, osim Seizmotektonske karte Republike Srpske sa tumačem, izrađene su karta regionalnog rupturnog sklopa i karta epicentara.
"Ovaj korak je veoma značajan jer je metodološki pristup izradi bio namjenski, odnosno primijenjena je metodologija i obrada podataka tako da se kao krajnji rezultat može očekivati karta hazarda, čija je svrha smanjenje hazarda, prije svega, kroz primjenu savremenih građevinskih kodova za projektovanje i građenje objekata otpornih na zemljotrese, što predstavlja najefikasniju zaštitu života stanovništva i materijalnih dobara", ističe Šipka.
Da li životinje mogu da predosjete zemljotres
Na pitanje da li je moguće precizno predviđanje zemljotresa, Šipka navodi da se, prije svega, mora tačno definisati pojam "predvidjeti zemljotres".
"Ako se pri tome podrazumijeva predviđanje tačnog dana i časa, takva prognoza nije samo nemoguća na ovom nivou razvoja seizmologije, već se slobodno može reći da nikada neće biti", ističe Šipka.
Prema njenim riječima, seizmološke karte su dugoročni oblik predviđanja zemljotresa. "Na njima su prikazani najverovatniji maksimalni zemljotresi, odnosno njihovo dejstvo za različite vremenske periode od 50 do 10.000 godina. Takvo predviđanje predstavlja i Seizmološka karta SFRJ, koju je izdala Zajednica za seizmologiju 1987. godine, što je zakonska osnova za protivtrusno projektovanje", ističe Šipka.
Govoreći o zaštiti od zemljotresa, Šipka kaže da ona u savremenom društvu obuhvata nekoliko aspekata od kojih su najznačajniji protivtrusna gradnja u skladu sa zakonskim osnovom i edukacija stanovništva za ponašanje prije, tokom i nakon zemljotresa.
