U srijedu se navršava 11 godina od početka vazdušnih napada NATO na Saveznu Republiku Jugoslaviju (SRJ).
Napadi su trajali 11 nedjelja i u njima je, prema procjenama različitih izvora, poginulo između 1.200 i 2.500 ljudi, a teže i lakše ranjeno i povređeno više od 12.500.
U bombardovanjima, koja su bez prekida trajala 78 dana, teško su oštećeni infrastruktura, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće, spomenici kulture...
Napadi na Jugoslaviju počeli su 24. marta 1999 nešto prije 20 časova na osnovu naređenja tadašnjeg generalnog sekretara NATO Havijera Solane, a jugoslovenska vlada iste noći proglasila je ratno stanje.
Akcija NATO, koju su Vlada SRJ, ali i brojni pravni stručnjaci nazvali agresijom, uslijedila je poslije neuspješnih pregovora o rješenju krize na Kosovu u Rambujeu i Parizu, februara i marta 1999. godine.
O materijalnoj šteti koja je nanijeta Jugoslaviji tokom bombardovanja iznijeti su različiti podaci. Tadašnje vlasti u Beogradu procjenile su štetu na oko stotinu milijardi dolara i zatražile nadoknadu od članica NATO.
Grupa ekonomista G17 štetu je procijenila na 29,6 milijardi dolara.
Bombardovanje Jugoslavije okončano je 10. juna, usvajanjem Rezolucije 1244 Savjeta bezbjednosti UN. Dan ranije, predstavnici VJ i NATO potpisali su u Kumanovu Vojno-tehnički sporazum, kojim je precizirano povlačenje snaga VJ sa Kosova i ulazak u pokrajinu međunarodnih vojnih trupa.
NATO je izvodio napade na SRJ sa brodova u Jadranu, iz četiri vazduhoplovne baze u Italiji, a u nekim operacijama učestvovali su i strateški bombarderi koji su poletali iz baza u zapadnoj Evropi, pa i iz SAD.
Nakon nekoliko neuspješnih diplomatskih pokušaja, kriza je okončana posredničkom misijom finskog predsjednika Martija Ahtisarija i bivšeg ruskog premijera Viktora Černomirdina, specijalnog izaslanika tadašnjeg ruskog predsjednika Borisa Jeljcina.
Najprije je tadašnji predsjednik SRJ Slobodan Milošević, početkom juna, prihvatio njihov plan za razmještanje međunarodnih trupa na Kosovu, a potom je taj dogovor verifikovala Skupština Srbije.
Jedinice VJ povukle su se sa Kosova nakon donošenja rezolucije UN, a prve međunarodne trupe ušle su na teritoriju Kosova iz Makedonije već 12. juna 1999. godine.
To je do tada bila najveća operacija Alijanse, a najviše vojnika je došlo iz Njemačke, Francuske, Italije i SAD.
U sastavu Kfora na Kosovo je došlo 37.200 vojnika iz 36 zemalja, od čega je 30.000 iz zemalja članica NATO. U međuvremenu je broj tih snaga smanjen na 10.000.
Prema podacima UNHCR, Kosovo je od dolaska mirovnih snaga napustilo oko 230.000 Srba i Roma, a u pokrajinu se vratilo oko 800.000 izbjeglih Albanaca.
U mnogobrojnim incidentima u istom periodu ubijeno je oko 500 ljudi, ranjeno više desetina i oteto 200, prema albanskim izvorima.
Prema srpskim izvorima, od početka bombardovanja kidnapovano je oko 1.500 nealbanaca.
Od ukupno raseljenih sa Kosova, prema podacima UNHCR koje je u januaru 2008. iznio tadašnji ministar za povratak i zajednice u vladi Kosova Branislav Grbić, na Kosovo se vratilo 16.500 raseljenih, od kojih su 45 odsto pripadnici srpske zajednice.
Prema podacima Saveza udruženja interno raseljenih, tokom 2008. za povratak na Kosovo odlučilo se samo 386 osoba.
U junu 2009. šef misije UNHCR na Kosovu Herman Šturvold izjavio je da se 200.000 iseljenih sa Kosova i dalje nalazi van njegovih granica.
Prema podacima UNHCR tokom prošle godine na Kosovo se vratila samo 61 osoba.
Vlasti u Prištini, pak, ističu da se na Kosovo do sada vratilo više od 18.000 ljudi, pripadnika svih zajednica.
U gradovima širom Srbije biće održani komemorativni skupovi i na spomen obilježja položeni vijenci i odata pošta žrtvama.
Tačno u podne oglasiće se sirene koje će simbolično emitovati znak za prestanak vazdušne opasnosti u trajanju od 60 sekundi, koji je poslije 78 dana označio kraj bombardovanja.
(Beta/MONDO)
