Pitanje kalendara uobičajeno se postavlja uoči obilježavanja Julijanske Nove godine koja sutra počinje za pravoslavne crkve.
Julijanski kalendar, koji primjenjuju Ruska, Srpska i Gruzijska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora i Ruska zagranična crkva, prihvatile su 46. godine crkve i na Istoku i na Zapadu i poštovale ga do pred kraj XVI vijeka.
Reformu je izvršio papa Gregorije XII, koji jednostavno naredio da se u kalendar, umjesto 4. oktobra, upiše 15. oktobar 1582. godine. Gregorijanski kalendar prihvaćen je Francuskoj 20. decembra 1582. dok je Ruski car Petar Veliki ruski kalendar modernizovao istog dana 1669. godine, saopštivši da će Nova godina počinjati 1. januara, a ne 1. septembra kao do tada.
Petar Veliki je tada odbacio vizantijski kalendar kao zvanični kalendar Carevine i, sledeći evropske uzore, proglasio je reformu.
Gregorijanski kalendar prihvaćen je kao tačniji od Julijanskog, čija je kalendarska godina duža od prirodne za 14 minuta i 14 sekundi, što znači da se svake 128. godine "nakupi" po jedan dan više u odnosu na atronomsku godinu, čija prirodna odstupanja do sada nisu u potpunosti unijeta u zvanične kalendare.
Gregorijanska godina je duža od prirodne za 26. sekundi, pa se jedan dan dodaje svake 3.323. godine.
Najtačnije rješenje do sada dao je veliki srpski naučnik profesor nebeske mehanike Milutin Milanković, prema kome je odstupanje samo dve sekunde, pa je za upisivanje jednog dana potrebno da protekne 43.200 godina.
Milanković je svoj prijedlog izneo na Saboru pravoslavnih u Carigradu 1923. godine, kada je uvažena očigledna greška Julijanskog kalendara, ali i praktični razlozi pravoslavnih crkava i posebno najveće među njima Ruske pravoslavne crkve, koje opravdano strahuju od mogućeg raskola.
Imajući u vidu loše iskustvo Bugarske, Rumunske i Grčke pravoslavne crkve, koje imaju problem sa pokretom starokalendaraca koji se zalažu za stara ortodoksna pravila vjere ustanovljena na Prvom Vaseljenskom saboru, što podrazumijeva i bezuslovno dalje korišćenje Julijanskog kalendara.
Carigradski sabor je tada uvažio činjenicu da ima 150 miliona pravoslavnih Rusa, da raskol zbog kalendara ne bi bio poželjan, kao i da su matematika i astronomija periferne za crkvu.
Srpska pravoslavna crkva, takođe, se susreće s problemom tradicionalista koji ne dopuštaju nikakve promene, pa bi i promena kalendara naglasila već postojeće probleme sa zilotima, koji se zalažu za striktnu primenu pravila, ne priznajući da je crkva "živ organizam" koji zahteva i sklad sa novim vremenom.
U SPC, takođe, kažu da je poseban problem na graničnim delovima prema Zapadu, u Dalmaciji na primer, gdje katolici i pravoslavni različito shvataju hrišćanstvo i uobičajeno slave Božić u različito vreme.
U prilog starom kalenderu izjasnila se i Jerusalimska patrijaršija, koja je smeštena u centru u kome se o praznicima sreću milioni vjernika, pa su različiti datumi proslave Božića i drugih hrišćanskih i nehrišćanskih praznika "prednost" koja ne zahtijeva novu odluku na vaseljenskom nivou pravoslavnih.
Praznik Rođenja Isusa Hrista, koji je prema Jevanđelju rođen 25. decembra, pravoslavni koji poštuju Julijanski kalendar obeležiće uobičajeno 13. dana kasnije, odnosno 7. januara.
Vaskrs, čiji se datum određuje prema prirodnom kalendaru, prve nedelje punog mjeseca poslije proljećne ravnodnevnice, za pravoslavne poslije jevrejske Pashe, takođe se slavi u različito vrijeme, u kome veliki značaj ima istočno i zapadno shvatanje hrišćanske dogme.
Sve ljudske civilizacije imale su svoje kalendare - stari Egipćani, Vavilonci, Grci, Rimljani, muhamedanci, judeji - i ti su kalendari bili odraz njihovog načina mišljenja i shvatanja nastanka svijeta, kosmosa i odnosa među ljudima.
(Tanjug)
