Vrhovni sud Izraela donio je odluku da ultraortodoksni Jevreji moraju služiti vojni rok, izazivajući unutrašnje napetosti i rasprave o budućnosti države i njenoj društvenoj koheziji.
Ova odluka ima istorijski značaj, piše DW. Ali ima i potencijal da Izraelu donese nove unutrašnje potrese i produbi razdor u društvu. Vrhovni sud je u neuobičajenom postupku odlučio jednoglasno da ultraortodoksni Jevreji imaju obavezu služenja vojnog roka i mogu biti regrutovani. Oni koji to odbiju izgubiće svaku državnu finansijsku podršku. U martu ove godine istekla je specijalna zakonska regulativa kojom su ultrareligiozni Jevreji bili oslobođeni služenja vojnog roka.
Razni pravci jevrejske religije
Haredi je oznaka za niz ultrareligioznih jevrejskih zajednica. Harediti su njihovi pripadnici. Ponekad ih nazivaju "religiozni Jevreji", ali ta oznaka nije dovoljno tačna. Jevrejska zajednica ne poznaje konfesionalnost u hrišćanskom smislu, ali razlikuje sekularne, liberalne, konzervativne, ortodoksne i ultraortodoksne Jevreje. Te grupe se međusobno znatno razlikuju.
Mjerilo za pripadnost ultraortodoksnoj zajednici jeste dosljednost u poštovanju svih pisanih i usmenih vjerskih predanja. Ultrareligiozno krilo pokušava da sve propise, od božijih zapovijedi do usmenih propisa, shvati doslovno i ponaša se u skladu s tim. Božije zapovijedi, naravno, imaju centralnu ulogu. Često su na čelu takvih grupa i pokreta ugledni rabini.
Razdvajanje polova u autobusu
Mnoga pravila ovih vjerskih grupa tiču se i javnog života. Mnogi ultraortodoksni Jevreji u Jerusalemu odbijaju da se voze u autobusima sa ženama. Zato postoje odvojeni autobusi za muškarce i žene, koji saobraćaju između naselja s ultrareligioznim zajednicama i Zida plača.
Konflikt između strogih vjernika i sekularnih Jevreja se zaoštrava. Parada ponosa u Jerusalemu mogla je biti održana samo uz masovnu zaštitu policije. Ti sukobi nisu novi. Godine 1966. poginuo je četrdesetšestogodišnji umjetnik David Palombo, jer je na motociklu naletio na lanac koji su ultrareligiozni Jevreji razapeli preko ulice da na šabat spriječe saobraćaj u ulici.
Prirodni priraštaj ultrareligiozne zajednice u porastu
U ultraortodoksnim porodicama rađa se daleko više djece nego u ostalim izraelskim porodicama. Tako udio ovog stanovništva u Izraelu godinama raste. Prije 40 godina iznosio je oko tri posto. Danas ih je 12 posto. Za 25 godina udio u ukupnom stanovništvu mogao bi premašiti 20 posto.
Prije nekoliko decenija samo je nekoliko krajeva u Jerusalemu imalo ultrareligiozni karakter. Turiste su vodili u četvrt Mea Šearim, da im pokažu kako izgleda svakodnevnica u strogo religioznom kraju. Danas je takav način života karakterističan za dobar dio grada. Poslije Jerusalema, najvažniji grad ultraortodoksnih Jevreja je Bnej Brak, sjeveroistočno od Tel Aviva.
A u svijetu je njujorška četvrt Bruklin poznata kao mjesto s jakom ultrareligioznom jevrejskom zajednicom. Harediti su brojni i u susjednom Nju Džersiju. Prije Holokausta, u kojem je nacistička Njemačka ubila milione Jevreja, na istoku Evrope živjelo je mnogo ultraortodoksnih Jevreja.
Porast uticaja na izraelsku politiku
U izraelskoj politici postoje stranke koje striktno zastupaju interese ove zajednice. U prethodnim decenijama uspjele su, na primjer, da se izbore za otvaranje velikog broja strogo religioznih škola. U vladi Benjamina Netanjahua, koja je dijelom ekstremno desna, zastupljene su dvije takve stranke – Šas i Ujedinjeno jevrejstvo Tore. One su zaprijetile napuštanjem vladajuće koalicije.
Za ultrareligiozne Jevreje to je sekularni sud
Od terorističkog napada Hamasa 7. oktobra 2023. raste prijetnja Izraelu i njegovoj vojsci, naročito na sjevernim granicama. Pošto vojni angažman u Gazi traje dugo, vojska želi da mobilizujei ultraortodoksne muškarce. Prema izraelskim vojnim izvorima, u ratu u Pojasu Gaze već je poginulo 300 žena i muškaraca u izraelskoj uniformi.
Vrhovni sud Izraela sada želi da politika donese odluke. Razvoj situacije je neizvjestan. Naime, država Izrael nema strogo normiran ustav. Naposljetku, za ultraortodoksne Jevreje Visoki sud kao sekularna instanca nema veliki značaj.
(MONDO/DW)
