Lokalne vlasti Trsta odlučile su da 12 juni, dan kada su 1945. godine jugoslovenski partizani napustili ovaj grad, mesec i po dana nakon što su ga prethodno oslobodili od fašista, proglase danom oslobođenja.
Tako će 75 godina nakon završetka Drugog svetskog rata, Trst dobiti novi praznik oslobođenja, za razliku od ostataka Italije koja oslobođenje zemlje od fasizma slavi 25. aprila.
Desničrska vlada Trsta sa gradonačelnikom Robertom Di Piaza, tvrdi da je “pravo oslobođenje grada nije usledilo nakon sto su partizani proterali italijanske fašiste i nemačke naciste, već tek povlačenjm jugoslovenskih partizana 12 Juna 1945".
Zamenik gradonačelnika Trsta Paolo Poplidori je u obražlozenju odluke rekao da će se “40 dana okupacije Trsta od strane jugoslovenske armije zauvek sećati kao dana terora za vreme kojih su okupacione snage terorisale, deportirale i bacali u jame građane, samo zato što su ljudi imali uniforme italijanske države, ili su greškom bili u redovima fašista, pa čak i italijanske komuniste koji nisu želeli okupaciju jugoslovenskih vlasti”, prenosi tršćanski denevni list “Il Pičolo”.
Okupacija Trsta
Trst su od italijanskih fašista i nemačkih nacista oslobodile jedinice Jugoslovenske armije 1. maja 1945 godine, a tek drugi dan u Trst su usle jedinice novozelandske vojske, dela savezničkih snaga, koje su Italju oslobađale od nacista i fašista polazeći sa juga zemlje.
Dve vojske su se dogovorile o razgraničenju, pa su se 12 Juna 1945. godine sve jugoslovenske jedinice povukle iz Trsta.
Po završetku Drugog Svetskoj rata teritorija Trsta i okoline bio je podeljen na zonu A pod kontrolom savezničkih snaga, i zona B pod kontrolom Jugoslavije.
Godine 1947. formirana je takozvana Slobodna Zona Trsta, a 1975 godine potpisan je Osimski sporazum, kojim su definitivo Jugoslavija i Italija međusobno priznale granice: zona A je pripala Italji, a zona B Jugoslaviji.
Benito Musolini zvani Duce, jedan od osnivača fašističke partije Italije, bio je predsednik italijanske vlade u toku Drugog Svetskog rata, proglasio je na glavnom trgu u Trstu 1938 godine “rasne zakone” uperene u prvom redu protiv Jevreja i pripadnika slovenačke manjine u Trstu i okolini.
Za vreme posete pokrajini Venecija Dzulija Musolini je izjavio: ” Suočeni sa slavenskom rasom, inferiornom i varvarskom, ne treba slediti politiku koja daje šećer, nego politiku štapa. Verujem da vredi žrtvovati 50.000 Italijana da bi se oslobodili 500.000 slavenskih barbara”.
U Trstu je bio organizovan i radio je celo vreme Drugog Svetskog rata koncentracioni logor San Saba, jedini te vrste u Italiji u kome su Jevreji i oponenti fašistickog režima zatvarani, mučeni, ubijani ili su odatle deportovani u druge logore za istrebljenje.
